"პრაღის გაზაფხული" თავი III

ჩეხოსლოვაკიის ისტორიაში ყველაზე გრძელი გაზაფხული

1968 წლის პირველი ნახევარი ჩეხოსლოვაკიის ისტორიაში ცნობილია, როგორც „ყველაზე გრძელი გაზაფხული ისტორიაში“.  პრაღის გაზაფხულმა გასტანა ნახევარი წელიწადი, დაიწყო იანვარში და დასრულდა აგვისტოში. 

 1968 წელს მოულოდნელად საჭირო გახდა მთავრობაში არსებულ პრობლემებზე ღია საუბარი. პარლამენტმა გააუქმა ცენზურა, გადახედა და განიხილა 50-იანი წლების მთავრობის მიერ არჩეული პოლიტიკური კურსი, დაუშვეს ჟურნალ-გაზეთებში ღია დისკუსიები. ქვეყანაში დიდი მოწონებით სარგებლობდნენ მაღალი რანგის პოლიტიკოსები, სოციალისტური საზოგადოების წევრები მოხიბლულები იყვნენ იდეით "სოციალიზმი ადამიანის სახით". იანვრის დასაწყისშივე მოეწყო ჩეხოსლოვახიის კომუნისტური პარტიის ყრილობა.'

 პარტიის ხელმძღვანელობამ პარტიას წარუდგინა გეგმა ცვლილებების განხორციელებისათვის. იმ დროისათვის უმაღლესი თანამდებობა ეკავა ცნობილ სლოვაკ პოლიტიკოსს ალექსანდრე დუბჩეკს. ეს ყოველივე 1968 წლის 6 ინვარს მოხდა. პარტიის ყრილობაზე მიღებული არჩევანი ატარებდა კომპრომისულ ხასიათს. დუბჩეკს ისიც აღელვებდა, რომ ყრილობაზე როგორც რესპუბლიკის პრეზიდენტის ანტონინ ნოვოტნის მომხრეებიც იყვნენ წარმოდგენილნი და ასევე ყრილობას ესწრებოდნენ შიდაპარტიული ოპოზიციონერები, შეიძლებოდა მას მხარდაჭერა ვერ მოეპოვებინა ვერცერთი მხარისგან. თუმცა ოფისი არჩეულ იქნა ერთი ხმით. ის, რომ რაღაც უჩვეულო მოხდებოდა ამაზე იანვრის ბოლოს თავის სტატიაში ისაუბრა ჯოზეფ სმრკოვსკმა. მან გაზეთში თავისი სტატია გამოაქვეყნა, წარწერით "ის, რაც დღეს მოხდება." სმრკოვსკი საუბრობდა, რომ "პარტიამ უნდა შეწყვიტოს პოლიტიკაში ბიუროკრატიული კონცეფციებით ხელმძღვანელობა, ნაცვლად ძალთა რეგულირებისა, პირიქით უნდა დაინერგოს და მიღებულ იქნას დემოკრატიული გადამწყვეტი ნაბიჯები. გატარდეს ეკონომიკური რეფორმები და გამოსწორდეს "დამახინჯებული სოციალიზმი", რომლის გადმოძახილი იყო სწორედ 50-იანი წლების პოლიტიკური კურსი". კრიტიკის ქარცეცხლში გაეხვა ასევე კომუნისტური პარტიის მიერ 1968 წლის 5 აპრილს მიღებული სამოქმედო პროგრამები. საუბარი იყო რესპუბლიკაში არსებულ სექტანტურ დაჯგუფებებზე, დემოკრატიული პრინციპების დემორალიზაციაზე, ადამიანთა უფლებების შელახვაზე, მასიური სახე მიეცა უკანონობას და დაუსჯელობის სინდრომს, გაჩნდა მკვეთრი ელემენტები თვითნებობისა და ძალების ბოროტად გამოყენებისა მთავრობაში, მოსახლეობის უკმაყოფილება სულ უფრო და უფრო იზრდებოდა. მაგრამ ამის მიუხედავად მთავრობაში მაინც ურყევად სურდათ გაეგრძელებინათ სოციალისტური პოლიტიკა, რომელიც დაფუძნებული იყო მარქსისტულ-ლენინისტურ კონცეფციაზე . სახელმწიფოში წამყვანი პოზიცია მაინც კომუნისტურმა პარტიამ შეინარჩუნა. სამოქმედო გეგმა არეგულირებდა და ანვითარებდა ურთიერთობებს კომუნისტურ სახელმწიფოებს შორის, მათ შორის "გფრ-ის რეალისტურ ძალებთან". რეფორმების მიხედვით გათვალისწინებული იყო ცენზურის მოხსნა მედიაში, ხელოვნებისა და კულტურის სხვა დარგებში. ასევე რეფორმები ეხებოდა განათლების, მეცნიერების სფეროებს. ბიზნეს სექტორის ეტაპობრივი გათავისუფალება, რასაც მოყვებოდა ხელფასების ზრდაც, კერძო ბიზნეს წარმოება ხელს შეუწყობდა მოქალაქეთა საცხოვრისო პირობების გაუმჯობესებას. თუმცა სახელმწიფო უშიშროების სამსახური მაინც იძიებდა ქვეყანაში და თვალს ადევნებდა იმ მოქალაქეების ცხოვრებას, რომლებსაც გააჩნდათ კონტრპოლიტიკური შეხედულებები მთავრობის პოლიტიკის მისამართით. ნებადართული შეიქმნა უპრობლემო გადაადგილება საზღვარგარეთ და იქ დარჩენა, თუ კერძო ქონება იქნებოდა დაცული სოციალისტურ ქვეყნებში. გაჩნდა ასევე დაპირება შექმნილიყო მეორე სატელევიზიო პროგრამა რესპუბიკაში. რეფორმები მძლავრად შეეეხო რადიოსა, ტელევიზიას და ყოველდღიურ ბეჭდვურ გამოცემებს. ხდებოდა მათში წარმოებული ღია, საჯარო დისკუსიების სულ უფრო და უფრო მეტი ლიბერალიზაცია. ვითარდებოდა სოციალისტური პოლიტიკის დემოკრატიული მხარე, იგი დღითიდღე ნერგავდა დემოკრატიულ პრინციპებს სახელმწიფო ორგანოებში.

ლუდვიკ ვაცულიკi

 1968 წლის ივნისის ბოლოს ლუდვიკ ვაცულიკმა გამოაქვეყნა მანიფესტი "2 000 სიტყვა",  სადაც ავტორი საუბრობს გატარებული რეფორმების სიჭარბეზე, იმაზე თუ რა ცოტა დრო დასჭირდა მთავრობას ამ რეფორმების გატარებისთვის და რა შედეგამდე მიიწყავნს რეფორმაციული პოლიტიკის გაგრძელება ქვეყანას. საბჭოთა კავშირი ჩეხოსლოვაკიაში განვითარებულ ცვლილებებს აღიქვამდა საფრთხედ მთლიანად დასავლური ბლოკისთვის, რადგან გატარებული რეფორმები ზედმეტად დემოკრატიულად მიაჩნდა და არ ემხრობოდა მათ შემდგომ პროგრესირებას. ლეონიდ ბრეჟნევში აღშფოთებას და უკმაყოფილებას იწვევდა ის ორმხრივი მოლაპარაკებები, რომლის დროსაც ცდილობდა სიტუაციის სათავისოდ რეგულირებას თუმცა შემდგომში სრულიად განსხვავებულ პროცესებს ადევნებდა თვალს. იგი ცდილობდა ვარშავის პაქტით გაეწიაა კონტროლი არსებულ მოვლებენზე. თუმცა ჩეხოსლოვაკი ხელისუფლება მაინც თავისებურად, მისეული გეგმით ცდილობდა სოციალისტური პოლიტიკის წარმოებას ქვეყანაში. სიტუაცია ფასდებოდა როგორც "კონტრ-რევოლუცია", რომელზეც ბრეჟნევის პასუხი ყველასთვის ცხადი იყო. შემდგომში კი ყველივეზე პასუგისგება ჩეხ მოსახლეობას საკუთარი სიცოცხლის ფასად მოუწია.

   1968 წლის 18 ოქტომბერს ჩეხოსლოვაკიის პარლამენტში ჩატარდა კენჭისყრა, განიხილებოდა შეთანხმება საბჭოთა კავშირთან საბჭოური არმიის "დროებით" ყოფნასთან დაკავშირებით ქვეყნის ტერიტორიაზე. "ისტორიული გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ შეუძლებელია შედეგების იგნორირება. იგი ყოველთვის აისახება ჩვენს საზოგადოებაზე, ქვეყნის შიდა სამზარეულოზე და ასევე საერთაშორისო ურთიერთობებზე. ჩეხოსლოვაკიის სოციალისტური რესპუბლიკა არ არის აფრიკის ერთ-ერთი კუნძული, რომ გამოეყოს გარე სამყაროს "განაცხადა პრემიერ-მინისტრმა ოლდრიჩ ჩერნიკმა, რომელიც არ ემხრობოდა საბჭოური არმიის დარჩენას ქვეყნის ტერიტორიაზე. "არსებული შეთანხმება გარკვეულ წილად პატივს სცემს ქვეყანაში არსებულ რეალობას, თუმცა პროცესებში ცვლილებების შეტანა არ იქნება დამოკიდებული ამა თუ იმ პირების სუბიექტურ გადაწყვეტილებებზე" განუცხადა ჩერნიკმა დიპლომატიურ კორპუსს, აუხსნა დამსწრე საზოგადოებას, რომ მიუხედავად ყველაფრისა ჩეხოსლოვაკიას არ აქვს სხვა არჩევანი, რომ არ დათახმდეს საბჭოთა კავშირის მოთხოვნებს. კენჭისყრის შედეგად შეთანხმების მიღებაზე თანხმობა განაცხადა 242 დეპუტატმა, 10 თავი შეიკავა და 4 იყო წინააღმდეგი. რასაკვირველია 4 დეპუტატზე ამ დღიდან მოყოლებული ხორციელდებოდა ყველანაირი მეთვალყურეობა, რეპრესიები. მოწინააღმდეგეთა შორის იყო ბოზენა ფუკოვი, რომელიც მუდმივად იღებდა მონაწილეობას საპარლამენტო სხდომებში ოკუპაციის პერიოდში. მას 1 წლის შემდგომ, 1969 წლის 16 ოქტომბერს ჩამოერთვა საპარლამენტო მანდატი და განთავისუფლებული იქნა. მრავალჯერ იქნა დაკითხული სახელმწიფო უშიშროების სამსახურის მიერ. მოწინააღმდეგეთა შორის იყო ფრანტიშეკ კრიგელიც, რომელმაც ფუკოვის ბედი გაიზიარა 1969 წლის 16 ოქტომბერს. იგი აქტიურად გმობდა საბჭოთა ინტერვენციას და არ იღებდა არანაირ მონაწილეობას საბჭოთა კავშირთან გამართულ შეხვედრებში. ქვეყნის ტერიტორიიდან საბჭოთა არმიის სრულ გაყვანას უჭერდა მხარს ასევე გერტრუდა სეკანინოვა-ჩარტკოვა. 1980 წელს მწერალ ევა კანტურკოვასთან ინტერვიუში ხაზი გაესვა იმ ფაქტს, რომ გადაწყვეტილების გადახილვაზე უარი იქნა მირებული პრემიერ-მინისტრისგან. გერტრუდა თავის მხრივ მწვავედ აყენებდა საკითხს მთავრობას გაეშიფრა უფრო კონკრეტულად თუ რა იგულისხმობდა საბჭოთა არმიის "დროებით" ყოფნაში, რადგან ვადის განსაზღვრა პრიორიტეტად მიაჩნდა, რაზეც მთავრობას კონკრეტული პასუხი არ გააჩნდა. გერტრუდაც 1969 წელის 16 ოქტომბერს მოხდა იმ პირთა შორიც, რომლებიც დათხოვნილ იქნენ მთავრობიდან. მეოთხე დეპუტატი გახლდათ ფრანზ ვოდსლონი, რომელიც ასევე კატეგორიულად გმობდა საბჭოური ჯარებიც გაჩერებას ჩეხოსლოვაკიის ტერიტორიაზე.

  ჩეხი ჟურნალისტი, მედია-ანალიტიკოსი და ჩეხეთის რადიოში ინოვატორული პროექტების ავტორი ფილიპ როზანეკი დაწვრილებით გაეცნო 1968 წელს ჩეხეთში განვითარებულ მოვლენებს. მოიძია ყველა დოკუმენტი, წყარო და მასალა, რაც კი შეიძლებოდა ამ თემასთან დაკავშირებით არსებულიყო, გაეცნო მათ და დეტალურად აღწერა თავის კვლევაში "ოკუპაციის პირველი 7 დღე" თითოეული ასპექტი. როზანეკმა თავისი პროექტისთვის "1968 წლის აგვისტო _ წარსულში ცხოვრება, დღევანდელობა და ვარშავის პაქტიდან ჩეხოსლოვაკიის ოკუპაციამდე, გასული 45 წელი", რომელიც მან 2013 წლის 20 აგვისტოს გამოაქვეყნა სოციალურ სივრცეში, მოიპოვა მრავალი ჯილდო ჩატარებული ჟურნალისტური მაღალკვალიფიციური კვლევისათვის. ავტორი წინასიტყვაობაში ხაზს უსვამს, რომ ბევრი მასლა ფიზიკურად განადგურებულ იქნა, ბევრი დაიკარგა, მივიწყებულ იქნა ავთენტური წყაროები, თუმცა ამის მიუხედავად, როზანეკი შეეცადა გასცნობოდა არსებულ ყველა მასალას, რაც კი ხელმისაწვდომი იყო მისთვის .8 ამისათვის მან გამოიყენა ჩეხური რადიოსა და ტელევიზიაში არსებული მასალები, ჩეხეთის სამეცნიერო აკადემიის მიერ ჩატარებული კვლევა-ძიებები, გაეროს კვლევითი და მეცნიერებათა ცენტრის, სამხედრო ისტორიის საარქივო მასალები, ჩეხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ღია დოკუმენტაცია და ასევე ჩეხურ პრესაში და მედიაში გამოქვეყნებული პუბლიკაციები. როზანეკი საუბრობს ასევე ღია პროპაგანდაზე, ინფორმაციულ ქაოსზე და ცდილობს ხაზი გაუსვას თავის კვლევაში ნაკლებად ცნობილ ფაქტებს, რომლებიც მივიწყებულ იქნა. საარქივო მასალებში ბევრი უზუსტობა აღმოაჩინა, ურთიერთსაწინააღმდეგო მონაცემებსაც გადააწყდა ოფიციალურ დოკუმენტებშიც. როზენეკი ასევე საუბრობს ოფიციალურ მონაცემებზე ოკუპაციის მსხვერპლთა რაოდენობის შესახებ, ჩეხეთს და სლოვაკეთს განსხვავებული მონაცემები აქვთ გამოქვეყნებული. აღრიცხვაში არსებულ უზუზტობებზე საუბრისას, ხაზს უსვამს ისეთ დეტალებს, როგორიცაა: დაზარალებულთა სახელების, მეომართა დაზიანებების, სიკვდილის დროის ფიქსაციაში არსებულ ხარვეზებზე, ასევე დანაკარგების ოდენობაში არსებულ ცდომილებებზე. როზანეკი უშუალოდ გაეცნო ავთენტურ დოკუმენტაციას მსხვერპლთა რაოდენობის შესახებ და მიაგნო უამრავ უზუსტობას ბეჭვდით მასალებში, ჩეხები ფორმალური კუთხითაც კი არასწორად ახორციელებდნენ თავიანთ აღრიცხვებს. როზანეკი ასევე საუბრობს ხელისშემშლელ ფაქტორებზე, ატმოსფეროს ზეგავლენაზე, რამდენად ხელოვნურად ხდებოდა ჭორების გავრცელება, ვრცელდებოდა უამრავი დეზინფორმაცია, ცილისწამებები, დასმენა, რაც საზოგადოებაში ქმნიდა მასობრივი ქაოსის განცდას. როზანეკი შეეცადა ობიექტური ყოფილიყო მოვლენების გაშუქებისას, მან გააშუქა ორივე მხარის პოზიცია, ისაუბრა მხარეების ურთიერთ-საწინააღმდეგო პროპაგანდებზე, რომ არაფერი ვთქვათ უკვე უშუალოდ დაპირისპირებულ პოლიტიკოსების განცხადებებზე. როზანეკი ამბობს, რომ რა თქმა უნდა, ამ შემთხვევაში მხოლოდ საზოგადოების '' შიშველ "მეხსერებაზე დაყრდნობა არ იქნება გონივრული, მათი განცხადებები ფაქტებით უნდა იყოს გაჯერებული, წინააღმდეგ შემთხვევაში რთული იქნება სიმართლის დადგენა, ვინაიდან აქაც ხდება უამრავი სპეკულაცია მხარეების მხრიდან, რომლებიც თავის მხრივ ინდივიდუალური ინტერპრეტაციით ცდილობენ მოვლენების აღწერასა და შეფასებას. მაგალითისთვის მოყავს სლოვაკი კომუნისტური პარტიის ლიდერი ვასილ ბილაკი, რომელიც წლების მანძილზე ავრცელებდა სხვასახვა ვერსიებს ერთიდაიმავე ამბის შესახებ. როზანეკმა გადაამოწმა 1968 წლის აგვისტოს მოვლენებისას ყველა შესაძლო კავშირი, რაც კი ხორციელდებოდა ოკუპაციის პერიოდში. 

  ავტორი პროლოგში წარმოგვიდგენს 1968 წელს ჩეხოსლოვაკიის სოციალისტურ რესპუბლიკაში არსებული ვითარებას, 9 სტატისტიკური ბიუროს მონაცემებს:

მოსახლეობის რაოდენობა: 14 370 342

პრაღაში მცხოვრები მოსახლეობის რაოდენობა: 1 101 125

შობადობა: 138 396

ემიგრანტთა რაოდენობა საზღვარგარეთ: 9 692

იმიგრანტთა რაოდენობა ქვეყანაში: 3 152

საშუალო ხელფასი თითოეულ მოსახლეზე: 1 815 კრონი 

     ოკუპაციიდან რამოდენიმე წლის შემდეგ, 1989 წელს დაიწყო საუბრები დოკუმენტის შესახებ, რომელიც მიჩნეულ იქნა ოკუპაციის დაწყების საბაბად. დოკუმენტი სახელწოდებით „მოსაწვევი წერილი“  ფიზიკურად აღარ არსებობდა. მიუხედავად ამ დოკუმენტის გულმოდგინე ძებნისა საბჭოთა კავშირი მაინც აქტიურად აცხადებდა, რომ მსგავსი არაფერი არსებობდა.  დასავლური მედია მუდმივად აქვეყნებდა პერიოდულ სტატიებს სათაურით „მოწვევა ოკუპანტებს“, სადაც საუბარი იყო ოკუპანტთა განზრახვებზე, ქმედებზე და რამოდენიმე ბრალდებას ხელს ღიად აწერდა ათობით ჩეხი პოლიტიკოსი. დოკუმენტი „მოსაწვევი წერილის“ არსებობასთან დაკავშირებული ეჭვები დღეს მაინც სრულად არ არის გაქარწყლებული. რუსეთის ოფიციალური მხარე მკაცრად უარყოფს ამ ფაქტს და 1992 წლის საერქივო მასალებში ძიება ამას ადასტურებს კიდევაც. თუმცა ეჭვის საფუძველს იძლევა  სახელმწიფო აპარატში არსებული განცალკევებული დალუქული და მკაცრად გასაიდუმლოებული არქივის არსებობა, სადაც დიდი ალბათობით შეიძლება იყოს წარმოდგენილი იყოს დოკუმენტის ასლი. სწორედ ამ ეჭვების შესახებ საუბრობდა ჩეხური მხარე. არსებობს 2 „მოსაწვევი წერლი“, რომელიც დაიწერა 1968 წლის აგვისტოს დასაწყისში, რომელსაც ხელს აწერდა 5 თანამდებობის პირი, კომუნისტური პარტიიდან. ისინი აშკარად არ ემხრობოდნენ ჩეხოსლოვაკიაში ალექსანდრე დუბჩეკის მიერ  წამოწყებულ  რეფორმებს. „მემარჯვენე ძალებმა შექმნეს ყველა პირობა ქვეყანაში კონტრევოლუციისათვის, გადატრიალების მოწყობისათვის... ასეთ რთულ სიტუაციაში ჩვენ მოგმართავთ თქვენ, საბჭოთა კომუნისტური პარტიის ლიდერებს დახმარების თხოვნით, მიიღოთ ყველანაირი ქმედითი ზომა, რასაც კი ხელმისაწვდომი იქნება თქვენთვის.“ დოკუმენტს ხელს აწერდნენ ალოის ინდრა, ვასილ ბილაკი, დრაჰომირ კოლდერი, ანტონინ კაპეკი და ოლდრიჩ სვესტკა. მეორე წერილი კი ეკუთვნის პირადად ანტონინ კაპეკს, რომელიც მან დაწერა რამოდენიმე დღით ადრე. დღესაც უცნობია თუ როგორ აღმოჩნდა ეს წერილი ლეონიდ ბრეჟნევის ხელში. ვარაუდობენ რომ ბრეჟნევმა წერილი მიიღო 1968 წლის 3 აგვისტოს ბრატისლავაში, როცა იგი აწარმოებდა შეხვედრებს ვარშავის პაქტის ქვეყნებთან. წერილის ადრესატამდე მიღწევაში დიდი წვლილი მიუძღვის ვასილ ბილაკს. ფაქტის უშუალო მოწმეების საიმედობა დიდი ეჭვის ქვეშ დაყენდა, მას შემდეგ რაც გაჩნდა 2 განსხვავებული ვერსია თუ როგორ აღმოჩნდა წერილი ბრეჟნევთან. წერილთან დაკავშირებულმა ამბებმა დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია, რადგან გაჩნდა მოსაზრებები იმის შესახებ, რომ წერილი ხელოვნულად შეითხზა, რათა შემდგომ საბჭოთა კავშირს ბრალდებისთ ის  კონტრბრალდებით ეპასუხა, გაემართლებინა სამხედრო ინტერვენცია. მხოლოდ რეჟიმის შეცვლის შემთხვევაში დაიწყებოდა ქვეყანაში ოკუპანტთა სისხლისსამართლებრივი დევნა და დაისჯებოდნენ ქვეყნის ღალატში მიჩნეული თანამდებობის პირებიც.  
    „მოსაწვევი წერილის“ შინაარსი შემდეგნაირი იყო: „ძვირფასო ლეონიდ ილიას ძევ, გააზრებული გვაქვს რა სრული  პასუხისმგებლობა  ჩვენი  ამ ნაბიჯისა, მოგმართავთ თქვენ დახმარების თხოვნით. იანვარში მიმდინარე პროცესებმა უშუალო გამოვლინება და გავლენა იქონია დღეს არსებულ სიტუაციაზე ქვეყანაში. პარტიის ცენტრალური კომიტეტის მიერ წამოწყებული კამპანია ხელს უშლის ქვეყანაში ალტერნატიული ძალების არსებობას. ქვეყანაში ბეჭდვითი, რადიო და სატელევიზიო გადმოცემები მუდმივად აგიტირებენ მხოლოდ ერთ, მემარჯვენე ძალებისათვის ხელსაყრელ ლოზუნგებს და ხელს უშლიან ოპოზიციური ძალების თანაარსებობას ერთ პოლიტიკურ სივრცეში.  ეს  პროცესები  იმართება  მთავრობის მიერ, რომელთა მიერ განხორციელებული რეფორმები დიდ გავლენას ახდენენ საზოგადოებრივ აზრზე, რომელიც თავის მხრივ მათ  მიერვე   იმართება.   ეს   ყოველივე   კი დემოკრატიული ლოზუნგების გაჟღერებით ხდება და პროცესების გაკონტროლება სულ უფრო და უფრო რთული ხდება. განვითარების სტადიაზეა ნაციონალიზმი და შოვინიზმი, რაც თავის მხრივ იწვევს ანტი საბჭოურ და ანტი კომუნისტურ ფსიქოზს ქვეყანაში. 
      ჩვენმა გუნდმა, პარტიის წამყვანმა ძალამ უკვე დაუშვა უამრავი შეცდომა. ჩვენ ვერ უზრუნველყავით მარქსისტულ-ლენინური ნორმების სიცოცხლისუნარიანობა პარტიულ ცხოვრებაში. კერძოდ, დემოკრატიული ცენტრალიზმის პრინციპებზე აგებულ პარტიულ ხელმძღვანელობას უკვე აღარ შესწევს ძალა გაუმკლავდეს სოციალიზმის გამოწვევებს, ვეღარ ახერხებს პროცესების წარმართვას მართებულად, რაც თავის მხრივ იწვევს პოლიტიკურ და იდეოლოგიურ წინააღმდეგობებს. ქვეყანაში სოციალიზმის მცნებას სერიოზული საფრთხე ემუქრება. პოლიტიკური აგენტები და სამთავრობო ძალები დღესდღეისობით დიდწილად პარალიზებულნი არიან. შექმნეს ყველა პირობა ქვეყანაში კონტრევოლუციისათვის, ემზადებიან გადატრიალების მოწყობისათვის... ასეთ რთულ სიტუაციაში ჩვენ მოგმართავთ თქვენ, საბჭოთა კომუნისტური პარტიის ლიდერებს დახმარების თხოვნით, მიიღოთ ყველანაირი ქმედითი ზომა, რასაც კი ხელმისაწვდომი იქნება თქვენთვის. მხოლოდ თქვენი დახმარებით არის შესაძლებელი ავირიდოთ თავიდან დიდი საფრთხე კონტრევოლუციის სახით. ჩეხოსლოვაკიაში სოციალიზმის გარჩენისათვის ბრძოლა არ იქნება იოლი, ყველა შეეცდება საკუთარი ინტერესების დაცვას. მაგრამ იმ შემთხვევაში თუ ჩვენი ძალები და შესაძლებლობები ამოიწურება, ან ჩვენი ქმედებები არანაირ სარგოს არ მოგცემს მაშინ დეკლარაციის საფუძველზე დაუყონებლივ დავაყენებთ საკითხს თქვენი უშუალო შუამდგომლობის შესახებ, რათა მიიღოთ საჭირო ზომები სიტუაციის რეგულირებისათვის. იმის გათვალისწინებით თუ რა რთულ მდგომარეობაში ვიმყოფებით, მაქსიმალურად ვასაიდუმლოებთ ამ მიმართვას თქვენდამი, რათა საფრთხის ქვეშ არ აღმოჩნდეს ყოველივე და სწორედ ამიტომ წერილს გიგზავნით რუსულ ენაზე.“
      ვრცლად არის განხილული აღნიშნული წერილი ჩეხი ისტორიკოსების ჟანასეკ ფრანსის და მარია მიკჰალკოვის ნაშრომში „მოსაწვევი წერილის ისტორია“.

სტატის I თავი, იხილეთ ამ ლინკზე: 
http://fidessy.blogspot.com/2016/10/i_48.html

სტატის  II თავი, იხილეთ ამ ლინკზე:
http://fidessy.blogspot.com/2016/10/ii.html
სტატის  IV თავი, იხილეთ ამ ლინკზე: 
http://fidessy.blogspot.com/2016/10/iv.html

სტატიაზე მუშაობისას გამოყენებული ლიტერატურის ბიბლიოგრაფია იხილეთ ამ ლინკზე: 
http://fidessy.blogspot.com/2016/10/blog-post_30.html

ნაშრომის ავტორი: ნათია თათარიშვილი